در سال ۱۴۰۴، پویش ملی تغذیه سالم با شعار «نان و سلامت» بر محور اصلاح الگوی مصرف نان و ارتقای آگاهی مردم نسبت به نقش نان در سلامت فرد و جامعه آغاز شده است. این شعار، فراتر از انتخاب نوع نان، به معنای احترام به نان به‌عنوان سرمایه غذایی ملی و کاهش اتلاف آن در زندگی روزمره ایرانیان است.

نان، بخش جدایی‌ناپذیر سفره هر خانواده ایرانی است؛ اما متأسفانه میزان ضایعات نان در کشور همچنان بالاست و این امر نه‌تنها اتلاف منابع اقتصادی و کشاورزی را در پی دارد، بلکه نشانه‌ای از ضعف در الگوی مصرف و نگهداری مواد غذایی نیز محسوب می‌شود.

یکی از اهداف مهم این پویش آن است که مردم، به‌ویژه در سطح خانوار و نانوایی‌ها، با روش‌های صحیح تهیه، مصرف و نگهداری نان آشنا شوند تا سلامت تغذیه‌ای جامعه با کاهش ضایعات غذایی همراه شود.

تعریف ضایعات نان چیست؟

به بخشی از نان که به دلیل نپختگی، سوختگی، شورشدگی، سفت شدگی، خمیرشدگی، شکنندگی، نازک شدگی، پارگی، دررفتگی، داغ زدگی، کپک زدگی و له شدگی قابل مصرف نیست ضایعات گویند.

انواع ضایعات نان می‌تواند کنترل‌پذیر و کنترل‌ناپذیر باشد که مربوط به بخش گندم، بخش آرد و بخش نان می‌باشد.

راهکارهای کاهش ضایعات نان در ایران

برای کاهش ضایعات نان در کشور باید در سه سطح خانوار، نانوایی و تولید و سیاستگذاری کلان کار کرد:

1- در سطح خانوار

• بهبود شیوه نگهداری نان
• فریز کردن نان در بسته‌های کوچک و مصرف تدریجی
• گرم‌کردن نان فریز شده با شعله ملایم یا توستر برای حفظ کیفیت
• خرید به اندازه
• خرید روزانه یا چندبار در هفته به‌جای خرید زیاد و انبار کردن
• استفاده از پارچه‌های نخی یا کیسه‌های پارچه‌ای در زمان خرید نان
• استفاده از نان باقی مانده
• تبدیل نان خشک به پودر سوخاری برای استفاده در مواد غذایی
• استفاده در غذاهایی مثل سوپ، آش، کوفته، شامی و ...

2- راهکارها در سطح نانوایی و تولید

• بهبود کیفیت تولید
• استفاده از آرد استاندارد مخصوص برای هر نان
• بهبود فرآیند خمیرگیری و استراحت خمیر برای افزایش ماندگاری نان
• جلوگیری از پخت نیم‌پز و افزایش مهارت نانواها از طریق آموزش
• تنظیم میزان تولید
• تعیین مقدار پخت بر اساس نیاز واقعی محله
• فروش نان در اندازه‌های مختلف برای خانواده‌های کوچک و بزرگ

3- راهکارهای سیاستی و کلان

• ابلاغ نرخ سالیانه نان بر اساس قیمت تمام شده
• افزایش نظارت بر تبدیل گندم به آرد و جلوگیری از قاچاق و تقلب
• تولید انواع آرد مناسب هر نوع نان (سنگک، بربری، تافتون، لواش) با کیفیت ثابت
• حمایت از نانوایی‌های صنعتی و نیمه‌صنعتی
• نوسازی تجهیزات نانوایی‌های سنتی
• آموزش عمومی
• راه‌اندازی کمپین‌های رسانه‌ای برای آموزش شیوه صحیح نگهداری نان
• تشویق مردم به خرید مسئولانه و استفاده از نان سالم و با کیفیت
• اصلاح نظام یارانه نان
• حذف سوبسید و اعطای آن به انتهای چرخه یعنی مردم
• توسعه کارت‌های خرید نان یا سهمیه‌بندی هوشمند برای کاهش هدررفت

جمع‌بندی:

کاهش ضایعات نان در ایران نیازمند یک مجموعه اقدام هماهنگ است:

• خانواده‌ها با نگهداری درست، خرید هوشمند و استفاده از نان باقی‌مانده در پخت غذاهای مناسب، نقش زیادی دارند.
• نانوایی‌ها با بهبود کیفیت، بسته‌بندی و تولید به‌اندازه می‌توانند سهم مهمی داشته باشند.
• سیاست‌گذاران نیز با اصلاح نظام یارانه‌ای و ارتقای کیفیت آرد می‌توانند هدررفت را کاهش دهند.